October 08, Kathmandu.

Yom Kippur War: Unholy Arabic Alliance against Israel on the Holiest Jewish Day

अक्टोबर युद्ध, वा 1973 अरब-इजरायल युद्ध, वा अरबहरूमाझ रामदान युद्ध पनि भनिने योम किपुर युद्ध ६-२५ अक्टोबर १९७३ मा  छेडिएको थियो। यस युद्धमा इजिप्ट र सीरियाको गठबंधनलाई जोर्डन, इराक, साऊदी अरब, लीबिया, ट्यूनीशिया, अल्जेरिया, मोरक्को र क्यूबादेखि लिएर सोभियत संघसम्मको समर्थन रहेको । यो भयावह युद्ध साइनाइ र गोलान हाइट्स क्षेत्रमा भएको थियो जुन इलाका  १९६७ को छ-दिनवसीय युद्धपछि इजरायलले कब्जा गरको थियो । यहूदी धर्मको सबैभन्दा  पवित्र विश्रामको दिन पारे, आफ्नै पनि पवित्र रमजान महीनको समयमै अरबी गठबंधनले योम किप्पुरको अवसरमा अचानक, आश्चर्यजनक हमला गरेको थियो ।

यस्तो थियो युद्धको पृष्ठभूमि

योम किप्पुर युद्ध अरब-इजरायल संघर्षकै भाग थियो जुन १९४८ को स्वतंत्रता घोषणाकै समयमा शुरू भएको थियो, र आजसम्म जारी छ । छदिनसम्म छेडिएको १९६७ को युद्धपछि, इजराएलले सीरियाको गोलन हाइट्स, इजिप्टको साइनाई प्रायद्वीप र जोर्डनको वेस्ट बैंक क्षेत्रको कुतिपय भागमा कब्जा गरेको थियाो । यसले अरबीहरूको अात्मसम्मानमा गहिरो ठेस पुर्यायो अनि उनीहरूले सुडानको खार्तुम अरब शिखर सम्मेलनको अवसरमा इजरायलसँग कुुनै पनि प्रकारको  शान्ति समझौता अस्वीकार गर्ने निर्णय गर्यो जसमा तीनवटा इन्कार थिएः  नो पीस, नो रिकग्निशन र नो डायलग । अर्थात् इजराएलसँग कुनै शान्ति, उसलाई राष्ट्रका रूपमा मान्यता र वार्ता नगर्ने ।

बढ्दो इजिप्सियन सैन्य उन्मादका माझ अमेरिकी विदेश सचिव हेनरी किसिंजरले मध्यस्थता गर्ने कोशिश गरे तर मिस्रले युद्ध गर्ने नै सोच बनायो र त्यस समयसम्ममा उसले सोभियत संघको समर्थनमा सेना बलियो बनाएको थियो । बिचमा रसिया यसबाट पछि हटे तापनि भित्रभित्रैचाहिँ अमेरिकी साथ पाएको इजरायललाई कमजोर पार्ने खेलमा उ लागेकै थियो ।

उता इजराएली खुफिया एजेन्सीले केही भनक पाइसकेको भए तापनि मिश्रले रसियाका आधुनिक हातहितयार प्राप्त गरेपछि, अनि कम्तीमा ४ महिनाको अभ्यास तयारीपछि मात्रै अरबीहर युद्धको लागि तयार बन्न सक्छन् भन्ने हिसाब गर्यो । मिश्रले रसियमबाट मिग -23 लड़ाकू-बमवर्षक र इजरायली वायु सेना र शहरहरू नष्ट गर्ने  स्कड मिसाइल अगस्ट १९७३ को अंतमा प्राप्त गरेको थियो । यही आधारमा, दुवै पक्षका पवित्र चाडहरूको समयमा युद्ध नटेडिने कुरामा इजराएल लगभग ढुक्क थियो ।

यसै बिचमा मिस्र र सिरियाले भ्नेरामक समाचार दिँदै रहे, नक्कली सैन्य अभ्यासहरू गर्दैरहे र यो भ्रम दिए कि उनीहरू पहिलेको हारको अनुभवको कारण अहिल्यै इजराएलसँग युद्ध गर्ने मनस्थितिमा छैनन् । युद्धको दुइ दिन पहिले मिस्रले स्वेज नहर, भूमध्यसागरीय र लाल सागरका सबै तकनिकी र भौतिक विशेषताको जानकारी संकलन त गर्यो तर इजरायलको संदेह कम गर्नेको लागि एक नकली सैन्य परेड आयोजन गर्यो । हमलेको एक दिन पहिले,  इज़राएली खुफिया विभागले जानकारी दियो कि हमला कुनै पनि बेला हुन सम्भव छ, तर सूचना चेन अभ कमाण्डको लामो श्रृंखलापछि माथि पुग्दा युद्ध छेडिन केही घंटामात्रै बाँकी रह्यो । साथै पहिला युद्ध शुरू गर्ने आरोपको डरले उसले प्रिइम्टिभ स्ट्राइक अर्थात् विपक्षीलाई आफूले पहिले  आक्रमण गरी सफाया गरिदिने हमला गर्न सकेन ।

जब युद्ध छेडियो

स्वेज क्यानल पार गर्ने रणनीति लिएको Operation Badr वा Plan Badr  (अपरेशन बद्र) दिउँसो २:०० बजे शुरू भयो जसमा २०० भन्दा धेरै विमानले हवाई हमला गरे । पवित्र दिन, सबै जना उपवास प्रार्थना र सभागृहमा भेला भएको समयमा यसरी अचानक आक्रमणमा पर्दा, इस्राएलीहरूले फेरि आफ्नो आम विनाश सम्झिए । आफूभन्दा संख्यामा दशाैँ गुणा ठूला देशहरू, उसमाथि रसियाको अत्याधुनिक विमान र हातहतियारद्वारा लेसभइका अरबी जानी दुश्मनको घेरामा पर्नु होसहवास उडाइदिने प्रतिकूलता थियो । तथापि, कसैगरीकन, यहूदीहरूको विश्वासमा त परमेश्वरकै सिधा हस्तक्षेप र सहायताद्वारा इस्राएल विजयी भयो, तर ३ हप्तामा भारी संख्यामा जनधनको क्षति हुनपुग्यो ।

मिस्रको हमला र विजय केही दिनसम्म त कायम रह्यो जबसम्म साइनाइ क्षेत्रमा इजरायलसँग थोरै मात्र आपूर्ति, वायुसेना र अन्य शक्ति प्रबन्ध रह्यो । यसकारण कि नजिकको खतरा बढी हुने कारण सुरूमा उसले वायु सेनालाई साइनाइको सट्टा गोलान हाइट्स क्षेत्रमा खटायो । यसै बिचमा रसियको खुल्लमखुल्ला सहयोग मिश्रलाई देखेपछि अमेरिकालाई पनि  इजरायललाई सहायता गर्ने बाटो खुल्यो। सिरियालाइ उसको राजधानीसम्मै पछाडि धकेलेपछि अब इजराएलले सारा शक्ति दक्षिणतिर लगायो जहाँ मिश्रका कतिपय गल्तीको कारण उसका तिसाैँ हजार सेना युद्ध बन्दी बनाइए पछि, मिस्र युद्ध समाप्त गर्न सहमत भयो ।

युद्धको नतिजाः इजिप्ट इस्राएललाइ मान्यता दिने पहिलो राष्ट्र

इजिप्ट इस्राएललाई मान्यता दिने पहिलो राष्ट्र बन्यो र आजसम्म पनि मित्र रहिआएको छ ।
इजराएलले स्वेजवारिको ठूलो इलाका हातमा लियो, गोलान हाइट्स अधिनामा राख्यो, तर सिरियाभित्र कब्जा गरेको क्षेत्र छोडिदियो।  

इजरायलको समर्थन गरेकोमा ओपेकले अमेरिका र हल्याण्डको विरूद्केधमा तेल निर्यातमा प्रतिबंध 
घोषणा गर्यो, जुन १९७३ को ऊर्जा संकटको कारण बन्यो । 
१९७४ मा गोल्डा मेयर र उनको मंत्रिमंडलले राजिनामा दियो र इज़राएलमा नयाँ सरकार बनियो ।
 युद्धपछिका वर्षमा, मिस्र इजरायलसँग वार्ता गर्ने पहिलो अरब राष्ट्र बन्नपुग्यो जसमा असन्तुष्ट भएर 
इस्लामवादी सेनाका सदस्यहरूले राष्ट्रति सआदत मन्तोको हत्या गरे । यता जोर्डनले इस्राएलसँग 
राम्रो सम्बन्ध स्थापित गर्यो । सिरियाचाहिँ ताक परे तिवारीको मनस्थितिमा आजसम्म पनि छ । 
इजराएल अब एक स्थापित सैन्य र आर्थिक शक्तिका रूपमा रहेको छ ।

विषयम समयमा अनाैठाै प्रकारले विजयपाएपछि अहिले पनि त्यो अक्टोबर युद्ध वा योम किप्पुर युद्धमा ईश्वरीय हात र साथ रहेको कुरा 
सम्पूर्ण इस्राएलमा विश्वास गरिन्छ ।