September 02, 2019

जीवनमा देश खाई शेष भएको बुद्धि व्यक्त गर्ने क्रममा सर्वकालीन बुद्धिमान राजा सोलोमनले लेखेका हितोपदेशहरूमा यो अध्ययायले मानव नीति र राजनीतिका बारेमा विविध रोचक रहस्य प्रकट गरेको छ । आजको मेरो चासो राजनीतिक भएको कारण आज यसमै सीमित हुनेछु।

२९ः२ ले भन्दछः “धर्मी सप्रेमा मानिसहरू रमाउँछन्, दुष्‍टले शासन गर्दा मानिसहरू वेदनाले छटपटाउँछन्‌।” दुष्‍टले शासन गर्न सक्नेरहेछन् । कहिले कहीँ नागरिकहरूको बेवास्ता, उदासिनता, र बेहोसीपनको कारण, भने कहिले कहीँ ईश्वरीय दण्डको रूपमा, त कहिले कहीँ छलमा परेर । यसले देशमा पीडा, असन्तुष्टि, अशान्ति, कलह, श्राप, विनाश ल्याउँछ । जनता र नागरिकको जिम्मेवारी हो कस्तो शासक चुन्ने र कस्तो जीवन जिउने भन्ने । भनाइ नै छः हामी जस्तो चाहना गर्छाैं त्यो नभएर जस्तो कुराको लागि योग्य छाैँ, लायक छाैँ, त्यस्तै पाउँछाैँ। अन्य कुरामा यो कतिपय अवस्थामा लागु होला वा नहोला, तर राजनीतिक अवस्था र शासक चुन्ने कुरामा यो अवश्य लागु हुन्छ ।

पद ४ ले भन्दछः “न्‍याय कायम गरेर राजाले देशलाई स्‍थायित्‍व दिन्‍छ, तर घूसको लोभ गर्नेले मुलुकलाई सर्वनाश गर्छ।”

राजा, अर्थात् शासकको प्रमुख कर्तव्य हुन्छः नागरिकको जिउनधनको सुरक्षा र न्याय कायम गर्नु जसमा अपराधीलाइ दण्ड सुधार अनि सत्कर्म गर्नेलाई प्रोत्साहन  दिनु ।

पद १२ ले भन्दछः “शासकले झूटा कुराहरू सुन्‍छ भने, तिनका सम्‍पूर्ण अधिकारीहरू दुष्‍ट बन्‍छन्‌।“

सिधै स्पष्ट छ कि झूटले भ्रष्टता जन्माउँछ ।

पद १४ः “यदि राजाले ठीकसँग गरीबको न्‍याय गर्छ भने, तिनको सिंहासन सदैव सुरक्षित रहनेछ।

राजाको, शासकको कर्तव्य हो न्याय सम्पादन गर्नु । त्यो समयमा तीनैवटा शक्तिः कार्यपालिका, न्यायपालिका र व्यवस्थापिका शासकमै निहित हुनाले यसो भनियो । यसको अर्थ आज पनि एकै व्यक्ति, शासक वा संस्थामा यी तीनै अधिकार र शक्ति केन्द्रित हुनुपर्छ भन्ने अर्थ लगाउनु पर्दैन ।

पद १८ ले जीवनमा हिँड्नुपर्ने बाटो र बुझ्नुपर्ने प्रकाशको महत्व दर्शाउँछः “जहाँ दर्शन-प्रकाश छैन, त्‍यहाँ मानिसहरू भाँडिन्‍छन्‌। तर त्‍यो मानिस धन्‍य हो, जसले व्‍यवस्‍था पालन गर्छ।”

अनि पद २६ ले हाम्रो भरोसा र आशा खासमा कसमा रहनुपर्ने हो, बताउँछः “धेरैले शासकसँग भेटघाट गर्न खोज्‍दछन्, तर परमप्रभुबाट नै मानिसलाई न्‍याय मिल्‍छ।”

जसको अर्थ असल धर्मी जनमा आशा राख्नुहुँदैन, वा शासकलाई पनि सत्यतथ्य बताएर बुझाएर सही मार्गमा चल्न वा सही सत्य निर्णय आअोस् भनी प्रयत्न गर्नुहुँदैन भन्ने होइन । तर यही किः अन्तिम फैसलमाथि परमेश्वरकै सार्वभाैम नियन्त्रण रहन्छ ।