महिलाहरूले नेपाली मिडियामा नेतृत्व हासिल गर्न सठीक उपाय थाहा पाइराखौँ

थोमस बोगटी

के पक्षहरूले गर्दा महिला पत्रकार तथा मिडियाकर्मीहरू नेतृत्वको स्थान प्राप्त गर्न बञ्चित रहेका छन् ? आखिर किन दक्षशील पत्रकार ठहरिए तापनि महिलाहरू यस क्षेत्रमा पछि परिरहेका छन् ? के वास्तवमा संसार महिला पत्रकारले मिडिया हाउसलाई नेतृत्व गरेको हेर्न तृषित छ ? शताब्दीऔँ सम्म मिडियामा पुरुषको एकलौटी राज चल्दै आएको छ तर आधुनिक युगमा महिला पनि यस क्षेत्रमा अघि बढिरहेका छन् किनभने उनीहरूले अन्तमा नेतृत्वमा पुग्नको लागि प्रभावकारी उपायहरूलाई पालन गरेका छन् । यी उपायहरू अपनाएको खण्डमा नेपाली मिडियामा पनि महिलाको नेतृत्वपन सम्भव हुँदै आएको छ ।

मिडिया फाउन्डेसनले २०७५ देखि हियुम्यानिटी युनाइटेडको संयोजकतामा गुफा टक सिरिज आयोजना गर्न थालेको छ र यसको उद्देश्य भनेको पत्रकारहरूले सामना गरिरहेको चुनौति र मुद्दाको विषयमा छलफल गर्नु हो जसमा नेपाल तथा विदेशका सफल मिडियाकर्मी र पत्रकारले सो विषयहरूमा जानकारी तथा उपायहरू बताउँछन् । एउटा सिपमुलक, व्यावसायिक, खोजमुलक र समोवेशी पत्रकारितामा मिडियाकर्मी तथा पत्रकारहरूलाई सशक्तीकरण गर्ने लक्षसहित यस मिडिया फाउन्डेसनले विभिन्न कार्यशाला, तालिम, छलफल तथा अन्तरक्रियाको कार्यकम विकास गरेको हो ।

यही सिलसिलामा बिबिसि न्यूज सर्भिसकी प्लानिङ र कमिसनकी सम्पादक रमा पराजुलीले नेपाली मिडियामा महिलाको नेतृत्व सम्बन्धी रोचक तथ्यहरू खुलासा गर्नुभएको छ ।

कान्तिपुरकी पूर्व संवाददाता रहेकी पराजुलीले प्राय महिलाहरू प्रस्तोता र संवाददातामा नै अड्केको बताउनुभयो । महिलाहरूले राजनीति, कानून, अर्थ, खोजमुलक समाचार संकलन जस्ता गहन क्षेत्रमा खट्नु, लेख्नु र प्रस्तुत गर्नुभन्दा समाजका अरू कम गहन विषयमा अल्झेका बताइन् । प्राय महिला पत्रकारहरूलाई बालबालिका, शिक्षा, महिला, समाज, कला जस्ता विषयमा मात्र सिमित तुल्याइएको छ । त्यसैगरी परिवारको समर्थनको कमीले महिला पत्रकारहरू अघि बढ्न नसकेका हुन् । शिशु जन्मेपछि हेरचाह गर्न परिवारका अरू सदस्यले योगदान नगरेकोले धेरै महिला पत्रकार तथा मिडियाकर्मीहरूले पत्रकारिता तत्कालै गर्न छोडेको अवस्था छ । उता पत्रकारिता क्षेत्रमा पुरुष प्रथम अवधारणा विद्यमान हुँदै आएको छ र महिला पत्रकारलाई सकेसम्म निम्न स्थानमा राखी कुनै पदपूर्ति नदिएको पाइएको छ । यसले उनीहरूमा हौसलाको कमी उत्पन्न गर्छ र पत्रकारिता तथा मिडियाको क्षेत्रमा अघि बढ्नबाट रोक्छ ।

यद्यपि पराजुलीले महिला पत्रकारहरूको लागि अघि बढ्ने आशा रहेको कुरालाई आप्mनै अनुभवबाट पुष्टि गर्नुभयो । उनी पहिला विज्ञानको विद्यार्थी थिईन् र एउटा स्कूलमा विज्ञान पढाउने गर्थिन् । सोही क्रममा उनको एउटा लेख कान्तिरपुरमा छापियो । कान्तिपुरले उनीको लेखलाई चयन गरेकोले उनीलाई संवाददाताको रूपमा पत्रकारिताको क्षेत्रमा प्रवेश गरायो । त्यसमाथि उनीको पिता स्वंयम पत्रकार थिए र यसले उनलाई अझ बढी परिवारको समर्थन र हौसला मिल्यो । त्यसपछि लगत्तै उनीले पत्रकारितामा शैक्षिक योग्यता हासिल गरिन् र बेलाइतमा एउटा छात्रवृतिको कार्यक्रममा नाम निकाली पत्रकारितामा उच्च शिक्षा हासिल गरिन् । उनीको पत्रकारिताको तहले अर्को ठूला मोडहरू लिए र हाल बिबिसि नेपाली सर्मिसको एउटा प्लानिङ र कमिसनमा सम्पादक भई कार्यरत छिन् । उनले दाबी गरिन् कि उनी पत्रिकार भएको नाताले कुनै संस्थाको सदस्यतासँग आबद्ध नभएकी विशुद्ध पत्रकार हुन् ।

Women Leadership in Nepali Media W/ Rama Parajuli, Planning and Commissioning Editor, BBC Nepali Service

Posted by Media Foundation Nepal on Thursday, March 28, 2019

उनीको अनुसार नेपालमा महिला पत्रकारलाई मिडिया हाउसमा नेतृत्व प्राप्त गर्न केही विषयहरूमा सुधार गर्नपर्छ । पत्रकारितामा दुवै महिला र पुरुषलाई आबद्ध गराउन समान अवसर प्रदान गर्नपर्छ । महिलाहरू पत्रकारिताको प्रतिस्पर्धामा भिड्न तयार हुनुपर्छ र कडा परिश्रम गरी आपैmलाई दक्षशील र योग्य भएको प्रमाण प्रस्तुत गर्न सक्नुपर्छ । त्यसैगरी महिला पत्रकार तथा मिडियाकर्मीले केवल समाजका कम गहन विषयहरूमा ध्यानकेन्द्रित भई समाचार र लेख उत्पादन गर्नुहुँदैन । उनीहरू त्यसबाट बाहिर अरू गहन विषय र खोजमुलक समाचार सम्पे्रशणमा बढी परिश्रम गर्नपर्छ । यो उनीहरूले आप्mनै सृजनाशीलतामा गर्नुपर्छ किनभने सृजनाशीलता र विषयको उत्थानले लेख, रचना, समाचार र प्रस्तुतीलाई भिन्न र जनमानसको रुचि खिच्ने तुल्याउँछ । यो नै तिनीहरूको बिक्ने तत्व बन्न सक्छ ।

महिला पत्रकार तथा मिडियाकर्मीले सही र प्रभावकारी प्रशिक्षण तथा परामर्शको व्यवस्थालाई सुनिश्चित गर्नुपर्छ । उनीहरूले यस्तो प्रशिक्षकलाई पक्रिन पर्छ जसले लेखन र प्रस्तुती सिपलाई तेजिलो र प्रभावकारी हुने उपाय, सल्लाह, सुझाव, सुधार, चुनौति र कार्यभार दिन सक्छन् । त्यस्तो प्रशिक्षण महिला पत्रकारले खोज्नुपर्छ जसले उनीहरूलाई हरेक स्तम्भमा पोख्त हुन उत्प्रेरणा तथा उदाहरण प्रदान गर्नसक्छ । सफल पत्रकार हुन बलियो जग चाहिन्छ र यसलाई वास्तवमा प्रशिक्षणले नै निर्माण गर्छ । प्रशिक्षणबाट बलियो र गहिरो जगमा खडा भएको महिलो पत्रकार तथा मिडियाकर्मी टल्नेछैन तर निरन्तर संघर्ष गरी अघि बढिरहन्छन् ।

सबैभन्दा मुख्य कुरा जीवनका हरेक पक्ष आपैmमा निर्भर रहन्छ र त्यसैकारण महिला पत्रकार तथा मिडियाकर्मीहरूको आत्मबल शक्तिशाली हन जरुरी छ । रुचि र पत्रकारिताभन्दा पनि उनीको सुरक्षा र सरोकार मुख्य कुरा हो । विभिन्न तालिम, कार्यशाला, कार्यक्रम, नयाँ पाठ्क्रम र प्रविधिलाई आत्मसात् गर्नुले आत्मबल बढाउँछ । असल सञ्चार सिप र आपूmलाई रुचि लागेको विषयमा अनुसन्धान र कडा परिश्रम गर्नुले महिला पत्रकारमा आत्म विश्वास जगाउँछ र ठूलो इच्छा शक्ति जन्माउँछ ।

पत्रकारिताको क्षेत्रमा सफलता हासिल गर्न परिवारका सदस्यहरूको समर्थन पाउन जरुरी रहेकोले महिला पत्रकारले उनीहरूलाई आप्mनो लक्ष्य र रुचिको विषयमा सुव्यवस्थित तरिकाले सञ्चार गरी बुझाउनुपर्छ । अर्को शब्दमा परिवारका सदस्यलाई पनि अप्रत्यक्षरूपमा उनीको पत्रकारितामा समावेश गर्नपर्छ र त्यसको साथै श्रेय पनि दिन पछि पर्नुहुन्न ।

तपाईंको प्रतिकृया